Η ιστορία της Ναυπάκτου με λίγα λόγια
Η ιστορία της Ναυπάκτου χάνεται στα βάθη των αιώνων.
Στα 1104 π.Χ. οι Δωριείς κατασκευάζοντας πλοία (ναυς + πήγνυμι = κατασκευάζω πλοία) από την πόλη διαπεραι-ώνονται στην Πελο-πόννησο, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του Απολλόδωρου και του Παυσανία.
Μεγάλες προσωπικότητες ζουν και δημιουργούν στην πόλη καθ’ όλη τη διάρκεια της πρώιμης αρχαιότητας, όπως ο μάντης Κάρνος, ο οποίος φονεύθηκε από τον Ιππότη (δισέγγονο του Ηρακλή), ο Όξυλος (γιος της Γοργούς, αδελφής της Δηιάνειρας γυναίκας του Ηρακλή), ο Άπις ο Ναυπάκτιος (μεγάλος γιατρός, γιος του Απόλλωνα, αναφέρεται στις “Ικέτιδες” του Αισχύλου), ο ποιητής Καρκίνος (έγραψε τα «Ναυπακτιακά έπη»), οι γλύπτες Μέναιχμος και Σοϊδας κ.ά.
Στην περιοχή της Ναυπάκτου λέγεται ότι φονεύθηκε ο μεγάλος ποιητής Ησίοδος από τους Ναυπακτίους Κτίμενο και Άντιφο, επειδή θεώρησαν ότι ο ποιητής εξέθεσε την αδελφή τους.
Το 454 π.Χ. ο Αθηναίος στρατηγός Τολμίδης καταλαμβάνει τη Ναύπακτο και η πόλη εντάσσεται στην Αθηναϊκή Συμμαχία.
Στον κόλπο της Ναυπάκτου ο Θουκυδίδης αναφέρει ότι έγιναν μεγάλες ναυμαχίες κατά την διάρκεια του πελοποννησιακού πολέμου (431-404 π.Χ.), ενώ οι Αθηναίοι στρατηγοί Φορμίων και Κόνων έδρευαν στην πόλη.
Ο Θουκυδίδης κάνει 45 φορές αναφορά στη Ναύπακτο, 23 φορές η πόλη αναφέρεται στο έργο του περιηγητή Παυσανία «Ελλάδος Περιήγησις», ενώ αναφορές γίνονται και σε άλλους συγγραφείς και ποιητές της αρχαιότητας (Αισχύλος, Ξενοφών κ.ά.).
- Περί το 400 π.Χ. η πόλη περιέρχεται στους Λοκρούς,
- το 367 π.Χ.στους Θηβαίους και καταλήγει στους Αιτωλούς το 338 π.Χ.
- Το 338 π.Χ. η Ναύπακτος θα πέσει στα χέρια των Μακεδόνων, ενώ κατά την περίοδο της Αιτωλικής Συμπολιτείας η πόλη εξακολουθεί να είναι μεγάλο εμπορικό και στρατηγικό κέντρο.
- Tο 217 π.Χ. ο Αγέλαος ο Ναυπάκτιος στα Κοίλα της Ναυπάκτου καλεί όλους τους Έλληνες με διακήρυξή του να ενωθούν εν όψει της επερχόμενης θύελλας των Ρωμαίων, που τελικάέθεσαν υπό την κατοχή τους την πόλη της Ναυπάκτου και την ευρύτερη περιοχή.
Η πόλη θα συνεχίσει την αέναη πορεία της στο χρόνο ως μεγάλο εμπορικό και οικονομικό κέντρο με μεγάλη στρατηγική θέση, με χρονολογίες σταθμούς στην ελληνική ιστορία το 551 μ.Χ. (η πόλη καταστρέφεται από σεισμούς), Ιστορία Ναυπάκτου το 896-900 μ.Χ. (η Ναύπακτος γίνεται πρωτεύουσα μεγάλου Βυζαντινού Θέματος και προάγεται σε Μητρόπολη).
- το 1210 (η πόλη ανήκει στο Δεσποτάτο της Ηπείρου).
- το 1407 (οι Βενετοί καταλαμβάνουν την πόλη).
- το 1499 (η Ναύπακτος πέφτει στα χέρια των Τούρκων).
- το 1571 (7 Οκτωβρίου: μία από τις μεγαλύτερες ναυμαχίες όλων των εποχών για την παγκόσμια ιστορία διεξάγεται στη θαλάσσια περιοχή της Ναυπάκτου, Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΝΑΥΠΑΚΤΟΥ).
- το 1687 (ο Ενετός Μοροζίνι καταλαμβάνει την πόλη).
- το 1699 (με τη συνθήκη του Κάρλοβιτς η Ναύπακτος παραδίδεται στους Τούρκους)
- 18 Απριλίου 1829 (απελευθέρωση της Ναυπάκτου από τους Τούρκους).
Από τα μετεπαναστατικά χρόνια μέχρι και τις μέρες μας μεγάλες πολιτικές, θρησκευτικές και πνευματικές προσωπικότητες κατάγονται από την ευρύτερη περιοχή της Ναυπάκτου και φώτισαν και φωτίζουν με την παρουσία τους την ιδιαίτερη πατρίδα τους, αλλά και ολόκληρη τη χώρα μας (Μποτσαραίοι, Τζαβελαίοι, Δαμασκηνός, Νόβας, Μελάς, Βλαχογιάννης, Χάρης Σταματίου και άλλοι πολλοί).